HALKA AÇIK ŞİRKETLERDE İDARİ SORUMLULUĞU BULUNAN KİŞİLERİN SERMAYE PİYASASI MEVZUATI KAPSAMINDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Sermaye piyasası mevzuatı kapsamında halka açık şirketlerde idari sorumluluğu bulunan kişiler için yükümlülükler öngörülmüştür. İdari sorumluluğu bulunan kişilerin söz konusu yükümlülükleri yerine hiç veya gereği gibi yerine getirmemeleri halinde önemli idari ve cezai sorumlulukları söz konusu olacaktır.
I- İdari Sorumluluğu Bulunan Kişi Tanımı Ve Kapsamı
II-15.1 sayılı Özel Durumlar Tebliği uyarınca idari sorumluluğu bulunan kişiler aşağıdaki gibidir.
▪ Yönetim kurulu üyeleri,
▪ Yönetim kurulu üyesi olmadığı halde, halka açık şirketin içsel bilgilerine doğrudan ya da dolaylı olarak düzenli bir şekilde erişen ve şirketin gelecekteki gelişimini ve ticari hedeflerini etkileyen idari kararları verme yetkisi olan kişiler.
Bu kapsamda, şirketin imza sirkülerinde yer alan kişiler kural olarak idari sorumluluğu bulunan kişilerdir. İmza sirkülerinde çok sayıda kişi ve yetki seviyesi bulunması durumunda, imza yetkisinin hangi aşamasında idari sorumlulukların başladığının değerlendirilmesi önem taşımaktadır.
II-15.1 sayılı Tebliğ kapsamında, idari sorumluluğu bulunan kişilerin, aynı zamanda içsel bilgilere erişimi olan kişiler oldukları kabul edilir. Bu kapsamda, idari sorumluluğu bulunan bir kişi içsel bilgilere erişen kişi olmakla birlikte, içsel bilgilere erişen her kişi idari sorumluluğu olan kişi olarak kabul edilemez. Zira içsel bilgiye erişimi olan bir kişi, halka açık şirketin gelecekteki gelişimini ve ticari hedeflerini etkileyen idari kararları verme yetkisini haiz olmayabilir. Örneğin, finans ve mali işler, yatırımcı ilişkilerinden sorumlu genel müdürün idari karar verme yetkisi açıkken, pazarlama, kalite güvence, kurumsal ticari ilişkiler, müşteri ilişkileri, insan kaynakları, üretimden sorumlu bir genel müdürün idari karar verme yetkisinin bulunmadığı kural olarak kabul edilebilir. Yine saha operasyonları, iç denetim sorumluluğu olan bir genel müdürün de idari sorumluluğu bulunduğu kabul edilir.
İdari Sorumluluğu Bulunan Kişi İle Yakından İlişkili Kişiler
İdari sorumluluğu bulunan kişilere ek olarak, aşağıda yer alan kişiler idari sorumluluğu bulunan kişi ile yakından ilişkili kişiler olarak kabul edilmektedir.
▪ İdari sorumluluğu bulunan kişinin eşi, çocukları ve idari sorumluluğu bulunan kişi ile aynı evde ikamet eden kişiler,
▪ İdari sorumluluğu bulunan kişiler veya eş ve çocuk gibi yukarıda belirtilen kişiler tarafından idari sorumlulukları üstlenilen veya doğrudan ya da dolaylı olarak bu kişiler tarafından kontrol edilen veya bu kişiler yararına kurulmuş olan ya da ekonomik çıkarları esas olarak bu kişilerin ekonomik çıkarları ile aynı olan tüzel kişiler (örnek olarak idari sorumluluğu bulunan kişi veya kişiler tarafından kontrol edilen bir vakfın halka açık şirketin paylarında işlem yapması halinde, bu vakfın idari sorumluluğu bulunan kişilerle yakından ilişkili olduğu kabul edilir),
▪ Halka açık şirketin Sermaye Piyasası Kurulu düzenlemelerine göre hazırlanmış son yıllık finansal durum tablosundaki aktif toplamının %10 veya daha fazlasını oluşturan bağlı ortaklıklarındaki idari sorumluluğu bulunan kişiler.
II- İdari Sorumluluğu Bulunan Kişilerin Yükümlülükleri
1. İdari Sorumluluğu Bulunan Kişiler ile Ana Ortak İşlemlerinin Açıklanması
II-15.1 sayılı Tebliğ kapsamında idari sorumluluğu bulunan kişiler ve bunlarla yakından ilişkili kişiler ile şirketin gerçek ya da tüzel kişi ana ortağı tarafından şirket payları ve bu paylara dayalı diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin olarak gerçekleştirilen toplam tutarı, bir takvim yılı içerisinde 2023 yılı için 5.000.000 TL tutarı aşan tüm işlemler, işlemi yapan tarafından kamuya açıklanır. İşlemlerin toplam tutarı, idari sorumluluğu bulunan kişiler ve bunlarla yakından ilişkili kişiler ya da şirketin ana ortağının her biri tarafından gerçekleştirilen tüm işlemler dikkate alınarak hesaplanır. Diğer bir ifadeyle bu kişiler veya onlar adına yahut hesabına gerçekleştirilen söz konusu işlemlerin toplam tutarının bir takvim yılı içerisinde 5.000.000 TL tutarını aşmaması halinde, açıklama yapma yükümlülüğü doğmamaktadır.
Bu yükümlülüklerin yerine getirilmesinde, 5.000.000 TL’yi aşan işlemlerden (1 lot dahi olsa) itibaren başlanır ve daha sonra gerçekleştirilen tüm işlemler kamuya açıklanır.
2. Net Alım Satım Kazançlarını İade Yükümlülüğü
VI-103.1 sayılı Yöneticilerin Net Alım Satım Kazançlarını İhraççılara Ödemeleri Hakkında Tebliğ uyarınca, halka açık şirketin paylarının alım satımından kazanç elde eden şirket yöneticileri[1]herhangi bir altı aylık dönem içerisinde gerçekleştirdikleri alım, satım, alım ve satım veya satım ve alım işlemlerinden elde ettikleri net kazancı halka açık şirkete vermekle yükümlüdür. Tüzel kişi veya tüzel kişileri temsilen atanan şirket yöneticileri de bu yükümlülüğe tabidir.
İade yükümlülüğünü elde ettikleri net kazancı[2]elde edilmesinden itibaren 30 gün içerisinde yerine getirmeyenler hakkında Sermaye Piyasası Kurulu tarafından elde ettikleri menfaatin iki katı idari para cezası uygulanır. Elde edilen kazancın hesaplanmasında son giren ilk çıkar yöntemi uygulanır.
Aşağıda yer alan kazançlar iade yükümlülüğünden muaftır:
▪ Bedelli sermaye artırımına katılmak amacıyla satılan paylardan elde edilen kazançlar,
▪ Çalışanlara pay edindirme programları ve halka açık şirketin veya bağlı ortaklığın çalışanlarına yönelik pay tahsis edilmesi sonucunda elde edilen kazançlar,
▪ Halka açık şirketin paylarından veraset yoluyla iktisap edilen elde edilen kazançlar,
▪ Halka açık şirketin iktisap edilen paylarının altı ay boyunca devir ve satışa konu edilmeksizin elde tutulmasından sağlanan temettü gelirleri.
3. Sessiz Dönemde İşlem Yapmama Yükümlülüğü
Şirket tarafından düzenlenen finansal tablo ve raporlar ile bağımsız denetim raporlarının hazırlandığı hesap döneminin bitimini izleyen günden söz konusu tablo ve raporların mevzuata uygun şekilde kamuya duyurulmasına kadar geçen süre içerisinde (SESSİZ DÖNEM), içsel bilgi[3] veya sürekli bilgilere[4] sahip olan kişilerin veya söz konusu kişilerin eşleri, çocukları ya da aynı evde yaşadıkları kişilerin ilgili sermaye piyasası araçlarında işlem yapmaları piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilir.
4. Genel Kurul Toplantılarında Bilgi Verme
II-17.1 sayılı Kurumsal Yönetim Tebliği (1.3.6.-Zorunlu) sayılı ilkesi uyarınca, yönetim kontrolünü elinde bulunduran pay sahiplerinin, yönetim kurulu üyelerinin, idari sorumluluğu bulunan yöneticilerin ve bunların eş ve ikinci dereceye kadar kan ve sıhrî hısımlarının, ortaklık veya bağlı ortaklıkları ile çıkar çatışmasına neden olabilecek önemli bir işlemyapması ve/veya ortaklığın veya bağlı ortaklıklarının işletme konusuna giren ticari iş türünden bir işlemi kendi veya başkası hesabına yapması ya da aynı tür ticari işlerle uğraşan bir başka ortaklığa sorumluluğu sınırsız ortak sıfatıyla girmesi durumunda; söz konusu işlemler, genel kurulda konuya ilişkin ayrıntılı bilgi verilmek üzere ayrı bir gündem maddesi olarak genel kurul gündemine alınır ve genel kurul tutanağına işlenir.
5. Yönetim Kurulu Üyelerine ve İdari Sorumluluğu Bulunan Yöneticilere Sağlanan Mali Haklar
II-17.1 sayılı Kurumsal Yönetim Tebliği ekinde idari sorumluluğu bulunan yöneticilerin mali haklarına ilişkin ilkeler belirlenmiştir
(4.6.1.) Yönetim kurulu, şirketin belirlenen ve kamuya açıklanan operasyonel ve finansal performans hedeflerine ulaşmasından sorumludur. Şirketin kamuya açıklanan operasyonel ve finansal performans hedeflerine ulaşıp ulaşamadığına ilişkin değerlendirme ve ulaşılamaması durumunda gerekçeleri yıllık faaliyet raporunda açıklanır. Yönetim kurulu, hem kurul hem üye hem de idari sorumluluğu bulunan yöneticiler bazında özeleştirisini ve performans değerlendirmesini yapar. Yönetim kurulu üyeleri ve idari sorumluluğu bulunan yöneticiler bu değerlendirmeler dikkate alınarak ödüllendirilir veya azledilir.
(4.6.2.-Zorunlu) Yönetim kurulu üyelerinin ve idari sorumluluğu bulunan yöneticilerin ücretlendirme esasları yazılı hale getirilmeli ve genel kurul toplantısı gündeminde ayrı bir madde olarak pay sahiplerinin bilgisine sunularak ortaklara bu konuda görüş bildirme imkânı tanınmalıdır. Bu amaçla hazırlanan ücret politikasına şirketin kurumsal internet sitesinde yer verilir.
(4.6.4.) Şirket, herhangi bir yönetim kurulu üyesine veya idari sorumluluğu bulunan yöneticilerine borç veremez, kredi kullandıramaz, verilmiş olan borçların veya kredilerin süresini uzatamaz, şartlarını iyileştiremez, üçüncü bir kişi aracılığıyla şahsi kredi adı altında kredi kullandıramaz veya lehine kefalet gibi teminatlar veremez. Ancak bireysel kredi veren kuruluşlar, herkes için uyguladığı şartlarda söz konusu kişilere kredi verebilir ve bu kişileri diğer hizmetlerinden yararlandırabilir.
(4.6.5.) Yönetim kurulu üyelerine ve idari sorumluluğu bulunan yöneticilere verilen ücretler ile sağlanan diğer tüm menfaatler, yıllık faaliyet raporu vasıtasıyla kamuya açıklanır. Kişi bazında açıklama yapılması esastır.
6. Piyasa Bozucu Eylemler
SPKn m.104 uyarınca, makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle açıklanamayan, piyasaların güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylem ve işlemler, bir suç oluşturmadığı takdirde, piyasa bozucu nitelikte eylem sayılır. SPKn md. 104’e aykırı eylemlerin yaptırımı idari para cezasıdır. Anılan madde hükmü uyarınca, bu suretle menfaat temin edilmiş olması halinde verilecek idari para cezasının miktarı söz konusu menfaatin iki katından az olamaz.
İçsel bilgi veya sürekli bilgilerin kesinleşmesinden mevzuata uygun şekilde kamuya duyurulmasına kadar geçen süre içerisinde, içsel bilgi veya sürekli bilgilere sahip olan kişilerin veya söz konusu kişilerin eşleri, çocukları ya da aynı evde yaşadıkları kişilerin ilgili sermaye piyasası araçlarında işlem yapmaları piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilir.
Bunun yanı sıra, üçüncü kişilerin bu bilgileri alarak (örn. bu bilgilere sahip olan idari sorumluluğu bulunan kişilerden doğrudan ya da dolaylı olarak alarak) işlem yapması durumunda, hem bu bilgilerin idari sorumluluğu bulunan kişilerce üçüncü kişilere verilmesi eylemi hem de bu bilgileri alan üçüncü kişiler tarafından işlem yapılması piyasa bozucu eylem olarak değerlendirilir.
7. Bilgi Suistimali
Halka açık şirketin paylarını ya da halka açık şirket hakkında söz konusu payların fiyatını, değerini veya yatırımcıların kararını etkileyebilecek nitelikte ve henüz kamuya duyurulmamış bilgilere dayalı olarak ilgili paylar için alım ya da satım emri vermek veya verdiği emri değiştirmek veya iptal etmek ve bu suretle kendisine veya bir başkasına menfaat temin etmek bilgi suiistimali olarak kabul edilmektedir.
Bu fiilin önceki mevzuat döneminde kullanılan ve piyasada bilinen bir diğer adı ise içeriden öğrenenlerin ticaretidir. İçsel bilgilere erişimi olduğu kural olarak kabul edilen idari sorumluluğu bulunan kişiler, bu bilgileri suiistimal ederek halka açık şirketin payları üzerinde işlem yapamazlar. SPKn md. 106 uyarınca, bu suçu işleyen kişiler üç yıldan beş yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılırlar. Bu suçtan dolayı adli para cezasına hükmedilmesi halinde verilecek cezanın elde edilen menfaatin iki katından az olamayacağı düzenlenmiştir.
[1] Şirket yöneticileri Şirket yönetim kurulu üyeleri, komite üyeleri, her ne unvanda istihdam edilirse edilsin ortaklıkta idari sorumluluğu bulunan ya da ihraççıyı nüfuzu altında bulunduran kişilerdir. [2]Net kazanç Herhangi bir altı aylık dönemde, en son alınan şirket payının ilk satıldığı ve en son satılan payın ilk alındığı varsayımı altında, şirket payında gerçekleştirilen alım satım işlemleri sonucunda elde edilen kazançtan gerçekleştirilen işlemler için ödenen aracılık komisyonları ve işlem vergileri düşülerek ulaşılan tutarı ifade eder. [3]İçsel bilgi İçsel bilgi: payın değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek henüz kamuya açıklanmamış bilgi, olay ve gelişmelerdir. [4]Sürekli bilgi İçsel bilgi tanımı dışında kalan tüm bilgi, olay ve gelişmelerdir.
Comments